Usos lingüísticos y formación en lengua y cultura de origen. ¿Una herramienta de integración socioeducativa?

  1. Lapresta-Rey, Cecilio 1
  2. Caballé, Ester 1
  3. Huguet, Ángel 1
  4. Janés, Judit 1
  1. 1 Universitat de Lleida
    info

    Universitat de Lleida

    Lleida, España

    ROR https://ror.org/050c3cw24

Revista:
Círculo de lingüística aplicada a la comunicación

ISSN: 1576-4737

Año de publicación: 2019

Número: 77

Páginas: 217-232

Tipo: Artículo

DOI: 10.5209/CLAC.63285 DIALNET GOOGLE SCHOLAR lock_openAcceso abierto editor

Otras publicaciones en: Círculo de lingüística aplicada a la comunicación

Resumen

Unos equilibrados usos lingüísticos por parte de los descendientes de migrados son unelemento clave de cara a su integración actual y futura. En este sentido, existe una corriente teóricaque postula que un mayor grado de integración de estos jóvenes, revierte en un mayor conocimientode las lenguas, unas más favorables actitudes y unos usos más equilibrados. Este mayor grado deintegración es más fácil de alcanzar si se capitalizan las lenguas y culturas de origen, siendo una delas más efectivas vías la posibilidad de recibir formación de ellas. Centrados en Cataluña, laEducación Secundaria Obligatoria y el colectivo rumano, el presente artículo analiza los usos delcatalán y del castellano en los ámbitos educativo y comunitario, en función de si se recibe o noformación de lengua y cultura de origen. Los resultados son fruto de la aplicación de un cuestionariosociolingüístico a un total de 131 jóvenes, que constituyen la totalidad de los que asisten al programa“Lengua, Cultura y Civilización Rumana” (20) y un grupo control que no lo hace (111). Losprincipales resultados muestran la influencia de recibir formación en lengua y cultura propia. En casode los estudiantes que lo hacen, los usos lingüísticos son más equilibrados y utilizar una lengua no vaen detrimento del uso de la otra. Lo contrario ocurre con los que no asisten al programa. Lasprincipales conclusiones apuntan a que se debe incidir en medidas de este tipo, aunque no se debenolvidar otras acciones complementarias.

Información de financiación

Este trabajo se ha realizado en el seno de los proyectos de investigación Las actitudes lingüísticas de los escolares provenientes de la inmigración. Un instrumento de integración socioeducativa y Aculturación y aculturación lingüística de los descendientes de migrados. Retos y potencialidades para el aprendizaje lingüístico y la inclusión lingüística y socioeducativa, subvencionados por el Ministerio de Economía, Industria y Competitividad del Gobierno de España (EDU2014-54093-R y EDU2017-82479-R). También, en el marco de los Ajuts de per donar suport a les activitats dels grups de recerca concedido al Grupo “Lengua y Educación” (2017SGR322). La Sra. Ester Caballé goza de un contrato predoctoral para la formación de doctores subvencionado por el Ministerio de Economía, Industria y Competitividad del Gobierno de España (BES-2015-074242). Agradecemos a la audiencia los comentarios y observaciones realizados.

Financiadores

Referencias bibliográficas

  • Alarcón, Amado y Sonia Parella. 2013. Linguistic Integration of the Descendants of Foreign Immigrants in Catalonia. Migraciones Internacionales, 7.1, 101-130.
  • Bretxa, Vanessa y Francesc Xavier Vila-Moreno. 2012. Els canvis sociolingüístics en el pas de Primària a Secundària: El projecte RESOL a Mataró. Treballs de Sociolingüística Catalana, 22, 93-118, doi: 10.2436/20.2504.01.44
  • Boix, Emili y Francesc Xavier Vila-Moreno. 1998. Sociolingüística de la Llengua Catalana, Barcelona, Ariel.
  • Coelho, Elizabeth, Judith Oller y Josep M. Serra. 2013. Lenguaje y aprendizaje en el aula multilingüe. Un enfoque práctico, Barcelona, ICE-HORSORI.
  • Comajoan, Llorenç, Francesc Xavier Vila-Moreno, Vanessa Bretxa, Natxo Sorolla, Xavier Tenorio y Joan Melià. 2013. Els usos lingüístics en familia i amb amics de l’alumnat l•lòcton de sisè de Primària a Catalunya, Mallorca i La Franja. En Francesc Xavier Vila-Moreno y Eulàlia Salvat, eds., Noves immigracions i llengües, Barcelona, MRR, 29-76.
  • Cummins, Jim. 1996. Negotiating identities: education for empowerment in a diverse society. Los Angeles, CA, California Association for Bilingual Education.
  • Fishman, Joshua. 1977. Language and ethnicity. En Howard Giles y Bernard Saint Jaques, eds., Language and ethnic relations, Oxford, U.K, Pergamon, 15-57.
  • Vila, Francesc Xavier y Mireia Galindo. (2009). El sistema de conjunció en català en l’educació primària a Catalunya: impacte sobre els usos. Treballs de Sociolingüística Catalana, 20, 21-69, doi: 10.2436/20.2504.01.1
  • Generalitat de Catalunya. 2009. Pla per a la Llengua i la Cohesió Social. Educació i Convivència Intercultural, Barcelona, Generalitat de Catalunya.
  • Generalitat de Catalunya - Departament d’Acció Social i Ciutadania - Secretaria per a la Immigració 2010. Pacte Nacional per a la Immigració, Barcelona, Thau, http://www.gencat.cat/eapc/revistes/RCDP/Documents_interes/RCDP_40/4A_Pacte_Nacional_Immigracio_ca_doc_final_rcdp40.pdf
  • Generalitat de Catalunya – Direcció General de Política Lingüística. 2015. Enquesta d’usos lingüístics de la població 2013. http://www.idescat.cat/cat/idescat/publicacions/cataleg/pdfdocs/eulp2013.pdf
  • Generalitat de Catalunya - Departament de Treball, Acció Social i Família. 2017. Pla de ciutadania i de les migracions 2017-2020, Barcelona, Departament de Treball, Acció Social i Família, http://treballiaferssocials.gencat.cat/web/.content/01departament/08publicacions/ambits_tematics/immigracio/Plans_i_programes/06plainmigracio_cat_2017_2020/Pla_inmigracioue_CAT_OK.pdf
  • Generalitat de Catalunya – Departament d’Ensenyament. 2018. Estadístiques, http://ensenyament.gencat.cat/ca/departament/estadistiques/
  • González-Riaño, Xosé Antón, Alberto Fernández-Costales, Cecilio Lapresta y Ángel Huguet. en prensa. Language attitudes towards Spanish and Catalan in autochthonous and immigrant families in Catalonia: analysing the correlation between student attitudes and their parents. International Journal of Bilingual Education and Bilingualism, X, xx, doi: 10.1080/13670050.2017.1312276
  • Huguet, Ángel, José Luis Navarro, Silvia Chireac y Clara Sansó. 2012. Immigrant Children and Access to School Language. A Comparative Study between Latin-American and non-Latin-American Students in Spain. Vigo International Journal of Applied Linguistics, 9, 85-106.
  • Institut d’Estadística de Catalunya. 2018. Població, https://www.idescat.cat/tema/xifpo
  • Instituto Nacional de Estadística. 2017. INEBase, http://www.ine.es/inebmenu/indice.htm#nogo
  • Lapresta, Cecilio y Ángel Huguet. 2008. A Model of Relationship Between Collective Identity and Language in Pluricultural and Plurilingual Settings: Influence on Intercultural Relations. International Journal of Intercultural Relations 32, 260-281, doi: 10.1016/j.ijintrel.2007.10.004
  • Lapresta, Cecilio, Ángel Huguet y Judit Janés. 2010. Discursive analysis of the language attitudes of immigrant students in Catalonia. Revista de Educación, 353, 521-547, doi: 10.4438/1988-592X-0034-8082-RE
  • Lapresta, Cecilio, Ángel Huguet y Judit Janés. 2018. Opening perspectives from an integrated analysis: language attitudes, place of birth and self-identification. International Journal of Bilingual Education & Bilingualism, 21.2, 151–163, doi: 10.1080/13670050.2016.1144709.
  • Lapresta, Cecilio, Ángel Huguet, Judit Janés, José-Luis Navarro, Silvia Chireac, Mònica Querol and Clara Sansó. 2010. Actitudes lingüisticas, escuela e inmigración: los escolares ante la diversidad lingüística y cultural, Madrid, Ministerio de Educación –IFIIE.
  • Lapresta, Cecilio, Ángel Huguet y Alberto Fernández-Costales. 2017. Language Attitudes, Family Language and Generational Cohort in Catalonia: New Contributions from a Multivariate Analysis. Language and Intercultural Communication, 17.2, 135-149, doi: 10.1080/14708477.2016.1165241
  • Navarro, José Luis y Ángel Huguet. 2005. El Conocimiento de la Lengua Castellana en Alumnado Inmigrante Escolarizado en 1º de ESO. Un Estudio Empírico, Madrid, CIDE-Ministerio de Educación y Ciencia.
  • Oller, Judith y Ignasi Vila. 2011. Variables Associated to Immigrant Pupils Knowledge of written Catalan and Spanish: An Empirical Study of Sixth Grades in Catalonia. Infancia y Aprendizaje, 34.4, 427-447.
  • Petreñas, Cristina, Cecilio Lapresta y Ángel Huguet. 2016. The role of L1 in the construction of cultural self-identification. Analysis of the trajectories of young Romanian in Catalonia. Working Papers in Educational Linguistics, 31.2, 39-56.
  • Petreñas, Cristina, Cecilio Lapresta y Ángel Huguet. 2018. Redefining Cultural Identity in Young Romanian Migrants in Spain. Language and Intercultural Communication, 18.2, 225-240, doi: 10.1080/14708477.2016.1221416
  • Portes, Alejandro y Lingxin Hao. 1998. E Pluribus Unum: Bilingualism and Loss of Language in the Second Generation. Sociology of Education, 71.4, 269-294, doi: 10.2307/2673171
  • Portes, Alejandro y Rubén Rumbaut. 2001. Legacies: The Story of Immigrant Second Generation, Berkeley, University of California Press / Russell Sage Foundation.
  • Pujolar, Joan, Isaac González, Anna Font y Roger Martínez. 2010. Llengua i joves. Usos i percepcions linguistics de la joventut catalana, Barcelona, Generalitat de Catalunya–Secreatria per a la Joventut.
  • Solé, Carlota. 1981. La Integración Sociocultural de los Inmigrantes en Cataluña, Madrid, Centro de Investigaciones Sociológicas.
  • Torres-Pla, Joaquim. 2012. L’evolució dels usos privats a Catalunya del 1997 al 2008. Treballs de Sociolingüística Catalana, 22, 27-40, doi: 10.2436/20.2504.01.40
  • Trenchs, Mireia y Michael Newman. 2009. Diversity of Language Ideologies in Spanish-Speaking Youth of Different Origins in Catalonia. Journal of Multilingual and Multicultural Development, 30.6, 509-524, doi: 10.1080/01434630903147914
  • Trenchs, Mireia y Adriana Patiño. 2013. Language Attitudes of Latin-American Newcomers in Three Secondary School Reception Classes in Catalonia. En Joaquim Arnau, ed., Reviving Catalan at School. Challenges and Instructional Approaches, Bristol, U.K., Multilingual Matters, 49-71.
  • Vila, Ignasi, Carina Siqués y Judith Oller. 2009. Usos Lingüístics de l’Alumnat d’Origen Estranger a l’Educació Primària de Catalunya. Zeitschrift für Katalanistik, 22, 95-124.
  • Woolard, Kathryn. 1989. Double Talk. Bilingualism and the Politics of Ethnicity in Catalonia, California, Stanford University Press.