Cobertura y accesibilidad a los servicios bancarios en España a escala urbana tras la Gran Recesión

  1. Alonso Logroño, María Pilar 1
  2. López-Escolano, Carlos 2
  3. Postigo Vidal, Raúl 2
  1. 1 Universitat de Lleida
    info

    Universitat de Lleida

    Lleida, España

    ROR https://ror.org/050c3cw24

  2. 2 Universidad de Zaragoza
    info

    Universidad de Zaragoza

    Zaragoza, España

    ROR https://ror.org/012a91z28

Revista:
Documents d'anàlisi geogràfica

ISSN: 0212-1573 2014-4512

Any de publicació: 2021

Títol de l'exemplar: Geografia econòmica i alteracions disruptives en àrees urbanes

Volum: 67

Número: 3

Pàgines: 465-493

Tipus: Article

DOI: 10.5565/REV/DAG.657 DIALNET GOOGLE SCHOLAR lock_openAccés obert editor

Altres publicacions en: Documents d'anàlisi geogràfica

Resum

La reestructuració financera originada després de la Gran Recessió i la digitalització del sector presenten efectes territorials a les ciutats espanyoles per la pèrdua de la presència física de sucursals bancàries. Aquest procés està generant nous paisatges urbans, passant d’una elevada presència d’oficines als barris a una escassetat o absència d’aquests serveis en alguns espais i a la concentració en uns altres. Aquest treball estudia aquestes dinàmiques prenent com a cas la ciutat de Saragossa. L’anàlisi realitzada reconstrueix el procés de localització de les oficines bancàries considerant la cobertura i valorant l’accessibilitat de la població als serveis financers. La geolocalització de les oficines bancàries des de la crisi de 2008 fins a 2019 i l’ús d’informació sociodemogràfica desagregada permeten mostrar els espais amb problemes d’accés a aquests serveis, mentre que el centre urbà torna a concentrar l’activitat bancària.

Referències bibliogràfiques

  • ALAMÁ, Luisa y TORTOSA-AUSINA, Emili (2012). «Bank branch geographic location pattern in Spain: some implications for financial exclusion». Growth and Change, 1 (43), 505-543. https://doi.org/10.1111/j.1468-2257.2012.00596.x
  • ALONSO LOGROÑO, María Pilar; PUEYO CAMPOS, Ángel; POSTIGO VIDAL, Raúl; LÓPEZ ESCOLANO, Carlos y RUBIO GRACIA, José Luis (2014a). «La reestructuración del sector financiero». En: ALBERTÓS, J. M. y SÁNCHEZ HERNÁNDEZ, J. L. (coords.). Geografía de la crisis económica en España. Valencia: Prensas de la Universitat de València, 305-328.
  • ALONSO LOGROÑO, María Pilar; PUEYO CAMPOS, Ángel; POSTIGO VIDAL, Raúl y LÓPEZ ESCOLANO, Carlos (2014b). «Los efectos de la crisis financiera en la implantación territorial de los servicios bancarios: el caso de la ciudad de Zaragoza». En: ALBERTÓS PUEBLA, J. M. y SÁNCHEZ HERNÁNDEZ, J. L. (coords.). Geografía de la crisis económica en España. Valencia: Prensas de la Universitat de València, 411-434.
  • ALONSO LOGROÑO, María Pilar; OLIVEIRA, Juliana y FERNÁNDEZ, Fabio (2020). «Dinámicas espaciales recientes de las redes bancarias de España y Brasil: un estudio de las ciudades de Lleida y Presidente Prudente». En: ALONSO LOGROÑO, M. P.; SÁ MARQUES, T. y SANTOS, H. (coords.). La geografía de las redes económicas y la geografía económica en red. Oporto: Faculdade de Letras da Universidade do Porto, Asociación de Geógrafos Españoles, 177-188.
  • BANCO CENTRAL EUROPEO (BCE) (2019). Anuario del Banco Central Europeo. Recuperado de https://www.ecb.europa.eu/pub/pdf/annex/ecb~10913d25c1.pr190604_ ssi_table.pdf
  • BANCO DE ESPAÑA (2020a). «Escenarios macroeconómicos de referencia para la economía española tras el Covid-19». Boletín Económico, 2, 1-33.
  • BANCO DE ESPAÑA (2020b). «Entidades de crédito y establecimientos financieros de crédito». Boletín Estadístico. Recuperado de https://www.bde.es/webbde/es/estadis/infoest/bolest4.html
  • BOUFOUNOU, Paraskevi V. (1995). «Evaluating bank branch location and performance: A case study». European Journal of Operational Research, 87, 389-402.
  • CARBÓ, Santiago (2017). «Mitos y realidades de la digitalización financiera. Los medios de pago como paradigma». Mediterráneo Económico, 29, 139-149.
  • CHAKRAVARTY, Shanti (2006). «Regional variation in banking services and social exclusion». Regional Studies, 40 (4), 415-428.
  • DELGADO, Javier; SAURINA, Jesús y TOWNSEND, Robert (2008). «Estrategias de expansión de las entidades de depósito españolas. Una primera aproximación descriptiva». Revista de Estabilidad Financiera, 15, 99-117.
  • DEMIRGÜÇ-KUNT, Asli; KLAPPER, Leora; SINGER, Dorothe; ANSAR, Saniya y HESS, Jake (2018). The Global Findex Database 2017: Measuring Financial Inclusion and the Fintech Revolution. Washington, DC: World Bank. https://doi.org/10.1596/978-1-4648-1259-0
  • DÍAZ, Eva (14 de octubre de 2020). «Unicaja y Liberbank tendrán que cerrar 300 oficinas en 14 provincias». elEconomista.es. Recuperado de https://www.eleconomista. es/empresas-finanzas/noticias/10824186/10/20/Unicaja-y-Liberbank-tendran-que-cerrar-300-oficinas-en-14-provincias.html
  • ELPERIÓDICO (4 de septiembre de 2020). «Barclay’s calcula que la fusión entre Bankia y CaixaBank supondrá el cierre de 1.440 oficinas». elPeriódico. Recuperado de https://www.elperiodico.com/es/economia/20200904/barclays-calcula-que-la-fusion-entre-bankia-y-caixabank-supondra-el-cierre-de-1440-oficinas-8099611
  • ESCOLANO-UTRILLA, Severino; LÓPEZ-ESCOLANO, Carlos y PUEYO Campos, Ángel (2018). «Urbanismo neoliberal y fragmentación urbana: el caso de Zaragoza (España) en los primeros quince años del siglo xxi». Eure, 44 (132), 183-210.
  • EUROPA PRESS (18 de agosto de 2020). «El 31% de los españoles aumenta el uso de banca “online” por la pandemia, según ING». Europa Press. Recuperado de https://www.europapress.es/economia/finanzas-00340/noticia-31-espanoles-aumenta-uso-banca-online-pandemia-ing-20200818113016.html
  • FERNÁNDEZ-OLIT, Beatriz; RUZA, Cristina; CUESTA-GONZÁLEZ, Marta de la y MATILLA-GARCIA, Mariano (2019). «Banks and Financial Discrimation: What Can Be Learnt from the Spanish Experience?». Journal of Consumer Policy, 42, 303-323. https://doi.org/10.1007/s10603-019-09412-5
  • FONDO MONETARIO INTERNACIONAL (2020). «Perspectivas de la economía mundial, abril de 2020. Capítulo 1». Recuperado de https://www.imf.org/es/Publications/ WEO/Issues/2020/04/14/weo-april-2020
  • FUENTELSAZ, Lucio; GONZÁLEZ, Minerva y PALOMAS, Sergio (2016). «La reestructuración de la red de oficinas en la banca española durante la crisis». Cuadernos Económicos de ICE, 92, 175-198.
  • GARCÍA CABELLO, Julia (2019). «A decision model for bank branch site selection: Define branch success and do not deviate». Socio-Economic Planning Sciences, 68. http://dx.doi.org/10.1016/j.seps.2017.09.004
  • GARROCHO-RANGEL, Carlos Félix y CAMPOS-ALANÍS, Juan (2010). «Organización espacial del sistema bancario dentro de la ciudad: estrategia territorial, accesibilidad y factores de localización». Economía, Sociedad y Territorio, 10 (33), 413-453.
  • GONZALO, Ángeles (9 de septiembre de 2020). «La banca cerrará cerca de 4.000 oficinas entre este año y el próximo». Cinco Días. Recuperado de .
  • GUTIÉRREZ FERNÁNDEZ, Milagros; PALOMO ZURDO, Ricardo y ROMERO CUADRADO, María (2012). «La expansión territorial como factor motivador de la reestructuración del sistema financiero español: el caso de las cajas de ahorros y las cooperativas de crédito». REVESCO, Revista de Estudios Cooperativos, 107, 7-34.
  • HAUSWALD, Robert y MARQUEZ, Robert (2006). «Competition and strategic information acquisition in credit markets». Review of Financial Studies, 19 (3), 967-1.000. https://doi.org/10.1093/rfs/hhj021
  • HERNANDO, Ignacio y NIETO, María J. (2006). «Is the Internet delivery cannel changing banks’ performance? The case of Spanish banks». Journal of Banking & Finance, 31 (4), 1.083-1.099. https://doi.org/10.1016/j.jbankfin.2006.10.011
  • HUYSENTRUYT, Marieke; LEFEVERE, Eva y MENON, Carlo (2013). «Dynamics of retail-bank branching in Antwerp (Belgium) 1991-2006: Evidence from micro-geographic data». Journal of Banking & Finance, 37 (2), 291-304. https://doi.org/10.1016/j.jbankfin.2012.08.023
  • INSTITUTO VALENCIANO DE INVESTIGACIONES ECONÓMICAS (IVIE) (2018). «Accesibilidad financiera». Valencia. Base de datos disponible en internet. https://www. ivie.es/es_ES/bases-de-datos/diferencias-economicas-y-sociales-de-los-territorios/ accesibilidad-financiera/
  • ISARD, Walter (1956). Location and the Space Economy. Nueva York: The Technology Press of Massachusetts Institute of Technology y John Wiley & Sons.
  • JACKOWICZ, Krzysztof; KOZŁOWSKI, Łukasz y WNUCZAK, Paweł (2020). «Which local markets do banks desert first? Evidence from Poland». Finance Research Letters [en prensa].
  • JIMÉNEZ GONZALO, Concepción y TEJERO SALA, Helena (2018). «Cierre de oficinas bancarias y acceso al efectivo en España». Revista de Estabilidad Financiera, 34, 35-57.
  • KEMPSON, Elaine (2006). «Policy level response to financial exclusion in developed economies: lessons for developing countries». Access to Finance: Building Inclusive Financial Systems. Washington DC: World Bank.
  • LABASSE, J. (1974). L’Espace financier, analyse géographique. París: Collection U, Géographie. Armand Colin.
  • LEYSHON, Andrew y THRIFT, Nigel (1995). «Geographies of financial exclusion: financial abandonment in Britain and the United States». Transactions of the Institute of British Geographers, 20 (3), 312-341. https://doi.org/10.2307/622654
  • LEYSHON, Andrew y THRIFT, Nigel (1996). «Financial exclusion and the shifting boundaries of the financial systems». Environment and Planning A, 28, 1.150-1.156.
  • LEYSHON, Andrew; FRENCH, Shaun y SIGNORETTA, Paola (2008). «Financial exclusion and the geography of bank and building society branch closure in Britain». Transactions of the Institute of British Geographers, 33, 447-465.
  • MARTÍN-OLIVER, Alfredo (2018). «Financial exclusion and branch closures after the Great Recession». Regional Studies, 53 (4), 562-573. https://doi.org/10.1080/00343404.2018.1462485
  • MAUDOS VILLARROYA, Joaquín (2014). «Reestructuración bancaria y accesibilidad financiera». Cuadernos de Información Económica, 238, 103-119.
  • MAUDOS VILLARROYA, Joaquín (2017). «El acceso a los servicios bancarios en España. El impacto de la reducción del número de oficinas». Mediterráneo Económico, 29, 265-286.
  • MÉNDEZ GUTIÉRREZ DEL VALLE, Ricardo (2018). La telaraña financiera. Una geografía de la financiarización y su crisis. Santiago de Chile: RIL Editores. Colección Estudios Urbanos UC.
  • MOLINA, David (2016). Fintech: Lo que la tecnología hace por las finanzas. Barcelona: Profit Editorial.
  • MORENO, Antonio y ESCOLANO, Severino (1992). El comercio y los servicios para la producción y el consumo. Madrid: Editorial Síntesis.
  • MOSES, Leon y WILLIAMSON, Harold F. (1967). «The Location of Economic Activity in Cities». The American Economic Review, 57 (2), 211-222.
  • ORTAKÖY, Selman y ÖZSÜRÜNÇ, Zehra (2019). «The Effect of Digital Channel Migration, Automation and Centralization on the Efficiency of Operational Staff of Bank Branches». Procedia Computer Science, 158, 938-946. https://doi.org/10.1016/j.procs.2019.09.134
  • ROMERO, Víctor (12 de septiembre de 2020). «Valencia y Madrid cerrarán más oficinas que Cataluña en la fusión de CaixaBank y Bankia». El Confidencial. Recuperado de https://www.elconfidencial.com/empresas/2020-09-12/valencia-madrid-andalucia-oficinas-fantasma-caixa-bankia_2744524
  • ROJAS, Laura (2016). La revolución de las empresas FinTech y el futuro de la Banca. Disrupción tecnológica en el sector financiero. CAF, Banco de Desarrollo de América Latina. Serie Políticas Públicas y Transformación Productiva, 24.
  • RUIZ-HERNÁNDEZ, Diego; DELGADO-GÓMEZ, David y LÓPEZ-PASCUAL, Joaquín (2015). «Restructuring bank networks after mergers and acquisitions: A capacitated delocation model for closing and resizing branches». Computers and Operations Research, 62, 316-324. http://dx.doi.org/10.1016/j.cor.2014.04.011
  • SAMPEDRO, Rubén (2 de abril de 2020). «Las fusiones bancarias se acelerarán por la crisis del coronavirus». Expansión. Recuperado de .
  • TOLENTINO, Marta; JAREÑO, Francisco y RUBIO, Rocío (2018). «The effect of bank restructuring on the issuance of preferred shares in Spain». Revista Galega de Economía, 27 (1), 123-143. http://dx.doi.org/10.15304/rge.27.1.5231
  • VIVES, Xavier (2019). «Competition and stability in modern banking: A post-crisis perspective». International Journal of Industrial Organization, 64, 55-69. https://doi.org/10.1016/j.ijindorg.2018.08.011
  • ZULIANI, Jean-Marc (2013). «Les services bancaires et d’assurances et les services informatiques dans les villes moyennes du Grand Sud-Ouest français, logiques de déploiement et stratégies d’ancrage». Geographicalia, 63-64, 235-270. https://doi.org/10.26754/ojs_geoph/geoph.201363-64861
  • ZULOAGA, Jorge (30 de marzo de 2020). «El coronavirus pone en riesgo de extinción la mitad de las oficinas bancarias». El Confidencial. Recuperado de https://www. elconfidencial.com/empresas/2020-03-30/coronavirus-pone-peligro-extincion-mitad-oficinas-bancarias_2517631/
  • ZULOAGA, Jorge (14 de abril de 2020). «La banca cierra la mitad de sus oficinas por el coronavirus y las cajas solo un 10%». El Confidencial. Recuperado de https://www.elconfidencial.com/empresas/2020-04-14/banca-cierra-mitad-oficinas-coronavirus-cajas-solo-diez-por-ciento_2546676/